...Tefekkür...
Hüznüm yüreðime dokunan dûamýn sûkûtudur...
Çocuğu korkutup tehdit etmek, onun evhamlı, korkak veya sabit fikirli olmasına sebebiyet verecektir.
İsÂlam, aiÂle esaÂsıÂna daÂyaÂnan topÂlumÂsal bir düÂzenÂdir. İslam’a göÂre aiÂle, içinÂde huÂzur, güÂven, şefÂkat, merÂhaÂmet, güÂzelÂlik buÂluÂnan ve bunÂlaÂrı birÂbirÂleÂri ile payÂlaÂşan fertÂleÂrin oluşÂturÂduÂğu bir yuÂvaÂdır. Bu yuÂvaÂda ayÂnen topÂrak alÂtınÂda güÂvenÂceÂli bir yer kaÂpan toÂhum giÂbi suÂyuÂnu ve çaÂpaÂsıÂnı anÂneÂsinÂden ve baÂbaÂsınÂdan alan fiÂlizÂler (miÂnik yavÂruÂlar) topÂraÂğı yaÂrıp büÂyüÂmeÂye ve yeÂşerÂmeÂye başÂlarÂlar.
AiÂle içi huÂzur ve güÂveÂnin fıtÂratÂtan olÂduÂğuÂnu RabÂbim şöyÂle diÂle geÂtiÂrir: “O’nun işaÂretÂleÂrinÂden biÂri de siÂzi cezÂbeÂden kenÂdi cinÂsiÂnizÂden eşÂler yaÂratÂmaÂsı ve araÂnıÂza sevÂgiÂyi ve şefÂkaÂti yerÂleşÂtirÂmeÂsiÂdir. BunÂda kuşÂkuÂsuz, düÂşüÂnen inÂsanÂlar için dersÂler varÂdır.” (30 Rum, 21)
“…OnÂlar siÂzin için bir elÂbiÂse giÂbiÂdirÂler ve siz de onÂlar için bir elÂbiÂse giÂbiÂsiÂniz…” (2 BaÂkaÂra, 187)
BöyÂle mukaddes bir amaçla kurulması gereken yuvada aile fertlerinin teker teker bu amacı gerçekleştirebilecek bilinç düzeyini yakalamaları geÂrekÂmez mi?
Aile kurmanın stajı olur mu?
DüÂşüÂnün… Bir meÂmur işiÂni öğÂreÂninÂceÂye kaÂdar beÂlirÂli bir staj aşaÂmaÂsınÂdan geÂçiÂriÂlir. Bir öğÂretÂmen, bir dokÂtor, bir taÂcir hatÂta bir tezgahtar daÂhi beÂlirÂli bir staj aşaÂmaÂsınÂdan geçÂmeÂden tam olaÂrak işe alınÂmazÂken, aiÂle giÂbi yükÂsek bir amaç taÂşıÂyan bir müÂesseÂse böyÂle bir staÂjı gerÂçekÂleşÂtirÂmeÂden naÂsıl o müÂesseÂseÂnin bir ferÂdi olaÂbiÂlir?
Bu yükÂsek amaçÂlı müÂesÂseÂse planÂsız, progÂramÂsız, biÂlinçÂsiz, stajÂsız kuÂruÂlaÂcak olurÂsa yeÂtişÂtiÂreÂceÂği çoÂcukÂlar da ayÂnen planÂsız, progÂramÂsız, biÂlinçÂsiz, stajÂsız bir neÂsil olaÂcakÂtır. Halbuki PeyÂgamÂbeÂriÂmiÂzin: “EvÂleÂniÂniz, çoÂğaÂlıÂnız, şüpÂheÂsiz ben siÂzin çokÂluÂğuÂnuzÂla övüÂnüÂrüm.” buÂyurÂduÂğu neÂsil böyÂle bir neÂsil olÂmaÂsa geÂrekÂtir.
BöyÂle bir amaÂcı gerÂçekÂleşÂtiÂreÂbilÂmeÂnin veÂya bu amaÂca ulaÂşaÂbilÂmeÂnin yoÂlu, önÂceÂlikÂle evÂleÂneÂcek çiftÂleÂrin ferÂdi olaÂrak bu müÂesÂseÂseÂnin ne olÂduÂğuÂnu, anÂlamını ve öneÂmiÂni kavÂraÂmaÂlaÂrınÂdan geÂçer. BuÂna yöÂneÂlik, AlÂlah’ın kiÂtaÂbını ve ResuÂlulÂlah’ın uyÂguÂlaÂmaÂlaÂrıÂnı gözÂden geÂçirÂmeÂli, teoÂrik olaÂrak zihÂniÂni buÂna haÂzır haÂle geÂtirÂmeÂliÂdir. Bu aşaÂmaÂdan sonÂra arÂtık ferÂdi soÂrumÂluÂlukÂtan ziÂyaÂde topÂlumÂsal bir soÂrumÂluÂluk başÂlaÂmakÂtaÂdır ki bu soÂrumÂluÂluk tüm Müslümanların soÂrumÂluÂluÂğuÂdur. ÖrÂnek bir evÂliÂlik sunÂmakÂtan tuÂtun bu örÂnek evÂliÂliÂğin teÂoriÂsiÂne haÂzır haÂle gelÂmiş kimÂseÂleÂre imkanlar haÂzırÂlaÂmak ve onÂlaÂrın bu yuÂvaÂyı kurÂmaÂlaÂrıÂna veÂsiÂle olÂmaÂya kaÂdar, bu yuÂvaÂyı kuÂrarÂken çıÂkaÂbiÂleÂcek probÂlemÂleÂri çözÂme yolÂlaÂrı araÂmakÂtan tuÂtun bu yuÂvaÂnın sağÂlıkÂlı deÂvam edeÂbilÂmeÂsiÂnin yolÂlaÂrıÂnı araÂmaÂya kaÂdar hepÂsi bu soÂrumÂluÂluÂğun içinÂde yer alÂmaÂlıÂdır.
BuÂnun akaÂbinÂde, böyÂle bir evÂliÂliÂğin sağÂlıkÂlı, tuÂtarÂlı ve amaÂcıÂna uyÂgun olaÂbilÂmeÂsi için de eğiÂtim-öğÂreÂtiÂmin, örÂnek aiÂle tipÂleÂriÂnin, fiÂzikÂsel ve psiÂkoÂloÂjik teÂdaÂvi imkanlarının, geÂrekÂtiÂğinÂde probÂlemÂleÂrin çöÂzüÂmü için daÂnışÂma merÂkezÂleÂriÂnin buÂlunÂduÂğu ve bunÂlaÂrın çok sağÂlıkÂlı bir orÂtam ve eleÂmanÂlarÂla gerÂçekÂleşÂtiÂriÂleÂbilÂdiÂği mekanlar (aiÂle üniÂverÂsiÂteÂsi, aiÂle hasÂtaÂneÂsi vb.) kurÂmak da bu topÂlumÂsal soÂrumÂluÂluÂğun kuÂrumÂsalÂlaşÂma biÂlinÂci içinÂde deÂğerÂlenÂdiÂriÂleÂbiÂlir.
Birbirinin elbisesi eşler
İsÂlam, kiÂşiÂnin İsÂlaÂmi şahÂsiÂyeÂtiÂni oluşÂturÂdukÂtan sonÂra kenÂdiÂni aşıp birÂlikÂte iş yaÂpaÂbilÂme güÂcüÂnün geÂlişÂtiÂrilÂmeÂsiÂnin en koÂlay yoÂluÂnun “aiÂle” ile başÂlaÂdıÂğıÂnı orÂtaÂya koyÂmuş “…OnÂlar siÂzin için bir elÂbiÂse giÂbiÂdirÂler ve siz de onÂlar için bir elÂbiÂse giÂbiÂsiÂniz…” (2 BaÂkaÂra, 187) ayetiyÂle de buÂnu diÂle geÂtirÂmişÂtir.
EvÂlenÂmeÂden önÂce kenÂdiÂni ulaÂşılÂmaz bir kıyÂmet göÂren çiftÂler, evÂleÂnip birÂbirÂleÂriyÂle diyaloga girÂdikÂleÂrinÂde kenÂdiÂsinÂden başÂkaÂlaÂrıÂnın da bir kıyÂmet olaÂbiÂleÂceÂğiÂni kavÂraÂyaÂrak kenÂdi kıyÂmetÂleÂriÂne kıyÂmet katÂmış olaÂcakÂtır. KıyÂmetÂleÂriÂni birÂbirÂleÂriyÂle payÂlaşÂmaÂyıp kenÂdiÂleÂriÂni beÂğenÂmeÂye deÂvam ederÂlerÂse her iki kıyÂmetÂte fert aşaÂmaÂsıÂnı geÂçeÂmeÂden ilk sıÂnavÂlaÂrınÂda baÂşaÂrıÂsızÂlıÂğa uğÂraÂyıp topÂlumÂsal bir deÂğer ifaÂde etÂmeÂyeÂcekÂlerÂdir.
Bu anÂlaÂtıÂlanÂlaÂrın tam akÂsi de söz koÂnuÂsuÂdur. KenÂdiÂsiÂnin bir kıyÂmet olÂduÂğuÂnun farÂkınÂda olÂmaÂyan fert başÂka bir kıyÂmetÂle büÂtünÂleşÂtiÂğinÂde bu kuÂsuÂruÂnu örÂtüp topÂluÂma iş güÂcü sağÂlaÂyaÂbiÂleÂcekÂtir.
YuÂkaÂrıÂda zikÂreÂdiÂlen ayet düÂşüÂnülÂdüÂğünÂde topÂluÂmun olumÂsuz basÂkı ve köÂtü salÂdıÂrıÂlaÂrıÂna anÂcak çiftÂleÂrin birÂbirÂleÂriyÂle tek vüÂcut olÂmakÂla karÂşı koyÂmaÂlaÂrı mümÂkün olaÂcakÂtır.
İsÂlam, kuÂruÂlan bu müÂesÂseÂseÂnin kuÂruÂluş amaÂcıÂnı orÂtaÂya koyÂmakÂla kalÂmıÂyor ayÂnı zaÂmanÂda bu amaÂca ulaşÂmakÂla çiftÂleÂre düÂşen soÂrumÂluÂlukÂlaÂrı da en inÂce ayÂrınÂtıÂsıÂna kaÂdar gösÂteÂriÂyor. SağÂlam teÂmelÂleÂre bağÂlaÂdıÂğı bu miÂnik kuÂruÂmun topÂluÂma mal olÂmaÂsıÂnın da geÂrekÂliÂliÂğiÂni diÂle geÂtiÂriÂyor. “Ey inÂsanÂlar! SiÂzi bir tek canÂlıÂdan yaÂraÂtan, onÂdan eşiÂni var eden ve her ikiÂsinÂden pek çok kaÂdın ve erÂkek meyÂdaÂna geÂtiÂren RabÂbiÂniÂze karÂşı soÂrumÂluÂluÂğuÂnuÂzun biÂlinÂcinÂde olun. KenÂdiÂsi adıÂna birÂbiÂriÂnizÂden (hakÂlaÂrıÂnıÂzı) taÂlep etÂtiÂğiÂniz AlÂlah’a karÂşı soÂrumÂluÂluk biÂlinÂci duÂyun ve bu akÂraÂbaÂlık bağÂlaÂrıÂnı göÂzeÂtin. ŞüpÂheÂsiz AlÂlah üzeÂriÂnizÂde daiÂmi bir göÂzetÂleÂyiÂciÂdir.” (4 NiÂsa, 1) BuÂnunÂla beÂraÂber aiÂleÂnin kenÂdi asÂli deÂğerÂleÂriÂni koÂruÂmaÂsıÂnı da ihÂmal etÂmiÂyor. “ÇünÂkü RabÂbin, başÂkaÂsıÂna deÂğil, yalÂnızÂca O’na kulÂluk etÂmeÂniÂzi ve ana-baÂbaÂya iyi davÂranÂmaÂnıÂzı buÂyurÂmuşÂtur…” (17 İsÂra, 23)
“…BaÂna ve ana-baÂbaÂna şükÂret, (unutÂma ki) büÂtün yolÂlar soÂnunÂda baÂna ulaÂşır.” (31 LokÂman, 14)
Sıla-i rahim
İslam’ın, topÂlumÂsal yaÂpıÂya geÂçişÂte aiÂle kuÂruÂmuÂnu tüm güÂvenÂceÂleÂri sağÂlaÂyaÂrak özenÂle koÂruÂmaÂsı, bu müÂesÂseÂseÂnin ne kaÂdar önemÂli olÂduÂğuÂnu gösÂteÂriÂyor. ZaÂten yuÂkaÂrıÂda zikÂreÂdiÂlen ayetÂte de göÂrülÂdüÂğü üzeÂre inÂsan haÂyaÂtıÂnın ilk anÂdan itiÂbaÂren aiÂle teÂmeÂliÂne daÂyanÂdıÂğıÂnı göÂrüÂyoÂruz.
Bu teÂmeÂli koÂruÂmaÂda ayetÂte özelÂlikÂle seÂçiÂlen “sıÂla-i raÂhim” keÂliÂmeÂsi dikÂkat çeÂkiÂciÂdir. İçinÂdeÂki raÂhim keÂliÂmeÂsi dostÂluk, şefÂkat, merÂhaÂmet ve rikÂkaÂti ifaÂde etÂmekÂte sıÂla-i raÂhim de akÂraÂbaÂya iyiÂlik, şefÂkat ve merÂhaÂmeÂti gösÂterÂmekÂteÂdir.
BuÂraÂdaÂki raÂhim keÂliÂmeÂsiÂnin ana rahÂmi ile çok yaÂkın ilişÂkiÂsi varÂdır. DüÂşüÂnüÂnüz… AnÂne çoÂcuÂğuÂnu şefÂkat ve merÂhaÂmetÂle naÂsıl karÂnınÂda doÂkuz ay on gün büÂtün zahÂmet ve sıÂkınÂtıÂlaÂra alÂdırÂmaÂdan, geÂce uyÂkuÂsunÂdan, günÂdüz yeÂme içÂmeÂsinÂden keÂsiÂleÂrek taÂşırÂsa aiÂleÂnin yaÂpıÂsıÂnı oluşÂtuÂran akÂraÂbaÂlar da birÂbirÂleÂriyÂle ilişÂkiÂsiÂni böyÂle bir alaÂkayÂla yüÂrütÂmeÂliÂdir. YaÂni birÂbirÂleÂriÂnin zahÂmet ve sıÂkınÂtıÂlaÂrıÂna, dert ve keÂderÂleÂriÂne anÂneÂnin karÂnınÂdaÂki çoÂcuÂğuÂna doÂğaÂna dek sabÂretÂmeÂsi giÂbi sabÂreÂdip bir gün meyÂveÂsiÂni veÂreÂbiÂleÂceÂğiÂni düÂşüÂneÂrek sabÂrı elÂden hiç bıÂrakÂmaÂmaÂlıÂdırÂlar. İsÂlaÂmi tebÂliÂğinÂde olÂsun, inÂsaÂni ilişÂkiÂleÂrinÂde olÂsun bu ilÂkeÂye riayet edilÂmeÂliÂdir. BuÂnunÂla birÂlikÂte anÂneÂnin karÂnınÂda taÂşıÂdıÂğı çoÂcuk ölü veÂya saÂkat doÂğaÂbiÂleÂceÂği giÂbi akÂraÂba ilişÂkiÂsi de bu kaÂdar fedakarlığın akaÂbinÂde olumÂsuz neÂtiÂce veÂreÂbiÂlir. Bu koÂnuÂda da taÂhamÂmülÂlü olÂmaÂlı, haÂyal kıÂrıkÂlıÂğıÂna uğÂraÂmaÂmaÂlıÂdır.
Niçin çift kutupluluk?
AlÂlah diÂleÂseyÂdi tüm inÂsanÂlaÂrı bir çırÂpıÂda yaÂraÂtaÂbiÂlirÂdi. FaÂkat özelÂlikÂle ilaÂhi kaÂder (fıtÂrat, ölÂçü, plan) inÂsan varÂlıÂğınÂdaÂki ilk hücÂreÂnin Adem (as) ve eşiÂnin oluşÂturÂduÂğu aiÂle olÂmaÂsıÂnı ve inÂsanÂlaÂrın bu ilk hücÂreÂden üreÂyip çoÂğalÂmaÂsıÂnı önÂgörÂmüşÂtür. İnÂsaÂnın haÂyaÂtınÂda aiÂleÂye yükÂleÂnen ağır göÂrev, yaÂraÂtıÂlışÂtaÂki bu gizÂli hikÂmeÂtin bu şeÂkilÂde geÂlişÂmeÂsiÂni önÂgöÂrür. AiÂle haÂyaÂtı, inÂsaÂnın öz yaÂraÂtıÂlıÂşıÂnın ihÂtiÂyaçÂlaÂrıÂna ve doÂğuşÂtan geÂtirÂdiÂği yeÂteÂnekÂleÂre ceÂvap veÂreÂcek niÂteÂlikÂteÂdir. İnsanın şahÂsiÂyeÂti, kimÂliÂği bu orÂtamÂda geÂliÂşir. İnsan, çeÂşitÂli niÂteÂlikÂleÂri bu orÂtamÂda kaÂzaÂnır. TopÂlumÂsal bir düÂzeÂne giÂdişÂte aiÂleÂnin bu açıÂdan çok önemÂli bir fonkÂsiÂyoÂnu varÂdır. TopÂrak alÂtınÂdaÂki bir toÂhum miÂsaÂli, yağÂmuÂruÂnu iyi alır, çaÂpaÂsı ve baÂkıÂmı iyi yaÂpıÂlırÂsa dünÂyaÂya açıÂlıp meyÂveÂsinÂden herÂkeÂsi isÂtiÂfaÂde etÂtiÂrir. YaÂni çoÂcuk topÂrak alÂtınÂda bir toÂhum (bir haÂziÂne), anÂneÂnin ve baÂbaÂnın verÂdiÂği, AlÂlah’ın isÂteÂdiÂği eğiÂtim-öğÂreÂtim ise bu toÂhum ve topÂraÂğın baÂkıÂmıÂdır (suÂyu, çaÂpaÂsı vb.).
İnÂsaÂnın fıtÂraÂtınÂdan kayÂnakÂlaÂnan isÂtekÂleÂriÂni İsÂlam, evÂliÂlikÂle meşÂru haÂle geÂtiÂrir. TopÂlumÂda hayÂvaÂni ilişÂki ve deÂjeÂneÂrasÂyoÂnun önüÂne geÂçip topÂluÂmu denÂgeÂde tuÂtar. BuÂnunÂla da kalÂmaÂyıp bu tür ilişÂkiÂleÂri inÂsaÂniÂleşÂtiÂrir, sevÂgi-şefÂkatÂle büÂtünÂleşÂtiÂrip güÂzelÂlikÂleÂriÂni ve çirÂkinÂlikÂleÂriÂni birÂlikÂte payÂlaşÂtıkÂlaÂrı miÂnik bir devÂlet kurÂduÂrur. Bu devÂleÂtin üyeÂleÂriÂnin soÂrumÂluÂlukÂlaÂrıÂnı düÂzenÂli haÂle geÂtiÂrir ve büÂyüÂyüp topÂluÂma açılÂmaÂsıÂnı sağÂlar. BöyÂleÂce miÂnik devÂletÂler kuÂrulÂmaÂsıÂnın önüÂnü açar. “Ve içiÂnizÂden bekar olanÂlaÂrı ve kaÂdın ya da erÂkek köÂleÂleÂriÂnizÂden (evÂlenÂmeÂsi) uyÂgun olaÂcak olanÂlaÂrı evÂlenÂdiÂrin. (EvÂlenÂmeÂye niÂyeÂti olanÂlar) yokÂsul iseÂler, (bu siÂzi kayÂgıÂlanÂdırÂmaÂsın) AlÂlah onÂlaÂrı lütfüyle desÂtekÂleÂyeÂcekÂtir, çünÂkü AlÂlah her şeÂyin asÂlıÂnı ekÂsikÂsiz bilÂmekÂte (ve bu itiÂbarÂla herÂkeÂse baÂğış ve kayÂraÂsıyÂla) kuÂşatÂmakÂtaÂdır. EvÂlenÂmeÂye imkan buÂlaÂmaÂyanÂlar, AlÂlah kenÂdiÂleÂriÂne lütfüyle bu imkanı veÂrinÂceÂye kaÂdar ifÂfetÂli davÂranÂsınÂlar (ziÂnaÂdan kaÂçınÂsınÂlar)…” (24 Nur, 32-33)
EvÂliÂlik baÂğıÂnın teÂmeÂli isÂtikÂrar ve süÂrekÂliÂlikÂtir. Bu isÂtikÂrar ve süÂrekÂliÂlik ise karÂşıÂlıkÂlı şefÂkat, merÂhaÂmet ve hoşÂgöÂrüÂye daÂyaÂnır. Bu saÂyıÂlanÂlaÂrın hepÂsi her iki taÂraÂfın da bu koÂnuÂdaÂki eğiÂtiÂmiÂne bağÂlıÂdır. Bu eğiÂtimÂde soÂrumÂluÂlukÂlaÂrıÂnı öğÂreÂnen çiftÂler aiÂle müÂesÂseÂseÂsiÂnin teÂmel diÂnaÂmikÂleÂri olaÂcak ve arÂkaÂlaÂrınÂdan geÂlen nesÂlin eğiÂtilÂmeÂsinÂde de önemÂli fonkÂsiÂyonÂlar icÂra edeÂcekÂlerÂdir.
Yaşayarak göstermek
GüÂnüÂmüzÂde hiçÂbir eğiÂtimÂden geçÂmeÂmiş aiÂleÂler, kenÂdiÂleÂriÂne kahÂreÂdeÂrek “Biz okuÂyup öğÂreÂneÂmeÂdik hiç olÂmazÂsa çoÂcuÂğuÂmuz okuÂyup öğÂrenÂsin.” sözÂleÂriyÂle etÂleÂriÂni öğÂretÂmenÂleÂriÂne, keÂmikÂleÂriÂni de kenÂdiÂleÂriÂne bıÂrakÂtıkÂlaÂrı çoÂcukÂlaÂrıÂnı, bu eğiÂtimÂden geÂçirÂmeÂye çaÂlışÂmakÂtaÂdırÂlar. BöyÂle bir eğiÂtim ise teÂoriÂsi ve praÂtiÂği birÂbiÂri ile uyuşÂmaÂdıÂğı için çoÂcuÂğun zihÂninÂde öğÂreÂniÂlen şeyÂleÂrin haÂyaÂta döÂnüşÂtüÂrülÂmeÂsiÂnin bir haÂyal olÂduÂğu kaÂnıÂsıÂnı canÂlanÂdıÂraÂcakÂtır. BöyÂleÂce ne eğiÂtiÂme ne eğiÂtiÂciÂye ne de anÂne-baÂbaÂsıÂna güÂveÂni kalÂmaÂyaÂcakÂtır. SonÂraÂsı ise maÂlum ya baÂba ve anÂne örÂnek alıÂnır ya da bu aiÂleÂden taÂmaÂmen uzakÂlaÂşıÂlır. Her iki açıÂdan da eğiÂtim tam bir fiÂyasÂko ile neÂtiÂceÂleÂnir.
FıtÂratÂta var olan kaÂbiÂliÂyetÂlerÂden yoÂla çıÂkaÂrak davÂraÂnışÂlaÂrı iyi yönÂde geÂlişÂtiÂrip deÂğişÂtirÂmek anÂlaÂmıÂna geÂlen eğiÂtim, teÂmelÂde eş seÂçiÂmi ile başÂlar. PraÂtik olaÂrak eğiÂtim, ihÂtiÂyaç ve meÂrak ne zaÂman orÂtaÂya çıÂkarÂsa o zaÂman başÂlar. ÇoÂcuÂğuÂnun yeÂtişÂtiÂrilÂmeÂsiÂni ihÂtiÂyaç olaÂrak görÂmeÂyen bir aiÂle asÂla çoÂcuÂğuÂnu eğiÂteÂmeÂyeÂcekÂtir. BuÂnunÂla birÂlikÂte çoÂcuk veÂya anÂne-baÂba meÂrak etÂmeÂye başÂlaÂmakÂla eğiÂtiÂme de ilk adıÂmı atÂmışÂlar deÂmekÂtir.
MeÂrak ve ihÂtiÂyaçÂla başÂlaÂyan eğiÂtiÂmin gerÂçekÂten fayÂda sağÂlaÂmaÂsı veÂya amaÂcıÂna ulaÂşaÂbilÂmeÂsi için haÂyaÂtın gerÂçek amaÂcıÂnın kavÂranÂmış olÂmaÂsı ve çoÂcuÂğun kenÂdiÂsiÂne niÂçin lütÂfeÂdilÂdiÂğiÂnin biÂlinÂcinÂde olunÂmaÂsı geÂrekÂliÂdir.
EğiÂtimÂde amaÂca ulaşÂmaÂnın teÂmel usuÂlü yaÂşanÂtıyÂla örÂnek olÂmakÂtır. ÇoÂcuk takÂlit edeÂrek öğÂreÂnir. AlÂlah’ın diÂniÂne bağÂlı, Kur’an ahÂlaÂkıyÂla ahÂlakÂlanÂmış bir aiÂle, bu usuÂlün en önemÂli praÂtisÂyeÂniÂdirÂler. BunÂdan sonÂra ihÂtiÂyaç, meÂrak, soÂru sorÂma, oyun, sosÂyal ilişÂki giÂbi şeyÂler geÂliÂyor ki bunÂlar asıl usuÂlün uzanÂtıÂlaÂrı ve yarÂdımÂcıÂlaÂrıÂdır. AyÂrıÂca çoÂcuÂğun soÂruÂlaÂrıÂna sağÂlıkÂlı ceÂvap verÂmek, tekÂlifÂler, tavÂsiÂyeÂler ve yönÂlenÂdirÂmeÂlerÂde buÂlunÂmak yaÂrarÂlı olaÂcakÂtır.
BeÂdel ödenÂmeÂden elÂde ediÂlen şey deÂğerÂsiz olaÂcaÂğınÂdan beÂdeÂliÂni ödeÂmeÂden çoÂcuk eğiÂtiÂminÂde (hatÂta hiçÂbir şeyÂde) de baÂşaÂrıÂlı oluÂnaÂmaz. Bu beÂdel, doğÂmaÂdan önÂce onu taÂşıÂmak, besÂleÂmek, doÂğuÂrurÂken sanÂcı çekÂmek, doğÂdukÂtan sonÂra emÂzirÂmek, alÂtıÂnı teÂmizÂleÂmek, onun eğiÂtiÂmi için bilÂgi, beÂceÂri ve gayÂret saÂhiÂbi olÂmakÂtır.
Her şeyÂde olÂduÂğu giÂbi sevÂgi ve şefÂkatÂte de adaÂletÂli olÂmak, ölÂçüÂlü olÂmak geÂreÂkir. ÇoÂcuÂğa veÂriÂleÂbiÂleÂcek en iyi serÂmaÂye baÂğımÂsız haÂreÂket etÂme kaÂbiÂliÂyeÂtiÂdir. ÇoÂcuÂğu korÂkuÂtup tehÂdit etÂmek, onun evÂhamÂlı, korÂkak veÂya saÂbit fiÂkirÂli olÂmaÂsıÂna seÂbeÂbiÂyet veÂreÂcekÂtir.
DaÂyak en köÂtü eğiÂtim araÂcıÂdır. CeÂza verÂmek suÂreÂtiyÂle sağÂlaÂnan terÂbiÂye, korÂkuÂya daÂyaÂnan, teÂmeÂli çüÂrük bir terÂbiÂyeÂdir. TerÂbiÂyeÂnin ve çoÂcuk üzeÂrinÂde diÂsipÂlin sağÂlaÂmaÂnın en emin yoÂlu sevÂgi, şefÂkat, saÂbır ve çoÂcuÂğa iyi örÂnek olÂmakÂtır.
ÇoÂcukÂlaÂra anÂlaÂyaÂcakÂlaÂrı yaÂşa gelÂmeÂden maÂsal anÂlatÂmak yaÂrarÂsızÂdır. Üç yaÂşıÂna kaÂdar ninÂniÂler, onÂdan sonÂraÂda maÂsalÂlar ve kıÂsa hikayeler gelÂmeÂliÂdir. TipÂleÂri günÂlük haÂyatÂtan seÂçilÂmiş maÂsalÂlar daÂha yaÂrarÂlıÂdır. MaÂsal kahÂraÂmanÂlaÂrı küÂçükÂlerÂden seÂçiÂlirÂse, çoÂcuk tipÂleÂri kaÂfaÂsınÂda canÂlanÂdıÂraÂbiÂlir. VuÂruÂcu, kıÂrıÂcı, parÂçaÂlaÂyıÂcı şeyÂler anÂlatÂmak ve izÂletÂmek de olÂdukÂça zaÂrarÂlıÂdır.
Oyunu ciddiye almak
Oyun, çoÂcuÂğun en cidÂdi işiÂdir. Oyun asÂlınÂda zaÂman ölÂdürÂme deÂğil, bir öğÂrenÂme vaÂsıÂtaÂsıÂdır. AnÂne-baÂba, buÂnu biÂleÂrek haÂreÂket ederÂse oyuÂnu, iyi bir eğiÂtim araÂcı haÂliÂne çok raÂhat geÂtiÂreÂbiÂlirÂler.
ÇoÂcuk köÂtü bir haÂreÂket yapÂtıÂğınÂda onu bir keÂnaÂra çeÂkip dostÂça koÂnuşÂmak ve etÂraÂfa verÂdiÂği zaÂrarÂdan bahÂsetÂmek, bu köÂtü davÂraÂnıÂşı yapÂmaÂdıÂğınÂda bu haÂreÂkeÂtinÂden doÂlaÂyı memÂnuÂniÂyeÂti diÂle geÂtirÂmek olÂdukÂça yaÂrarÂlı olaÂcakÂtır. ÇoÂcukÂlaÂrı en çok kızÂdıÂran şey kuÂru ve hükÂmeÂdiÂci nasihatlerdir.
KorÂku ve basÂkı soÂnuÂcu itaaÂte mecÂbur ediÂlen bir çoÂcuk büÂyüÂyüp kenÂdi geÂçiÂmiÂni teÂmin edeÂcek ekoÂnoÂmik baÂğımÂsızÂlıÂğa ulaÂşınÂca anÂne-baÂbaÂyı unuÂtur. ÇoÂcuÂğuÂnuÂzu seÂvin ki sevÂmeÂyi öğÂrenÂsin. YarÂdım edin ki o da başÂkaÂlaÂrıÂna yarÂdım etÂsin. AkÂraÂba bağÂlaÂrı zaÂyıf veÂya koÂpuk olan aiÂleÂlerÂde yeÂtiÂşen çoÂcukÂlar yarÂdımÂlaşÂmaÂyı, daÂyaÂnışÂmaÂyı ve inÂsan sevÂgiÂsiÂni tam olaÂrak elÂde edeÂmezÂler.
BirÂkaç çoÂcuÂğun buÂlunÂduÂğu bir aiÂleÂde çoÂcuÂğun akÂlıÂna: “AcaÂba anÂne-baÂbam en çok hanÂgiÂmiÂzi seÂviÂyor?” soÂruÂsu taÂkıÂlır. Bu yüzÂden biÂri ile işi bitÂtikÂten sonÂra anÂne-baÂba, mutÂlaÂka diÂğerÂleÂri ile de ilÂgiÂlenÂmeÂliÂdir. ÇoÂcukÂta başÂlaÂyan davÂraÂnış boÂzukÂlukÂlaÂrıÂnın alÂtınÂda yaÂtan en önemÂli seÂbep kısÂkançÂlıkÂtır. Bu yüzÂden çoÂcukÂlar araÂsınÂda adil olÂmak geÂreÂkir.
AnÂne-baÂba birÂbiÂriÂne karÂşı anÂlaÂyışÂlı, sayÂgıÂlı ve sevÂgi doÂlu olÂdukÂça çoÂcukÂlar bunÂdan son deÂreÂce mutÂluÂluk duÂyarÂlar. GeÂleÂceÂğe ait güÂven duyÂguÂlaÂrı kuvÂvetÂleÂnir. AkılÂlı anÂne çoÂcukÂlaÂrıÂnın yaÂnınÂda baÂbaÂlaÂrıÂna sayÂgı duÂyan, o yokÂken baÂbaÂlaÂrıÂnın güÂzel huyÂlaÂrıÂnı söyÂleÂyeÂrek çoÂcukÂlaÂrıÂnın gözÂleÂrinÂde yüÂcelÂten kaÂdınÂdır. BöyÂle bir anÂneÂye çoÂcukÂlar da sayÂgı duÂyarÂlar. AkılÂlı bir baÂba da çoÂcukÂlaÂrıÂnın yaÂnınÂda anÂneÂleÂriÂne sayÂgı duÂyan o yokÂken anÂneÂleÂriÂnin güÂzel huyÂlaÂrıÂnı söyÂleÂyeÂrek çoÂcukÂlaÂrıÂnın gözÂleÂrinÂde yüÂcelÂten koÂcaÂdır. BöyÂle bir baÂbaÂya çoÂcukÂlar da sayÂgı duÂyarÂlar.
BasÂkı ile süÂrekÂli özür diÂleÂyen çoÂcukÂlar pıÂsıÂrık ve siÂlik olurÂlar. Evin dıÂşınÂda da hakÂlaÂrıÂnı koÂruÂyaÂmazÂlar. GöÂrüÂnüşÂte kiÂbar, söz dinÂleÂyen, usÂlu çoÂcukÂtur, faÂkat asÂlınÂda içiÂne kaÂpaÂlı, ceÂsaÂreÂtiÂni yiÂtirÂmiş, geÂleÂceÂğe güÂvenÂle baÂkaÂmaÂyan, anÂne-baÂbaÂnın gölÂgeÂsinÂde yaÂşaÂyan bir zaÂvalÂlıÂdır.
ÇoÂcukÂlar inÂsan yeÂriÂne koÂnuÂlup deÂğer veÂrilÂdiÂğinÂde, sıÂkılÂmaÂdan kenÂdiÂleÂri dinÂleÂnilÂdiÂğinÂde anÂne-baÂbaÂlaÂrıÂnı asÂla mahÂcup etÂmeÂyeÂcekÂlerÂdir. OnÂlaÂrın soÂruÂlaÂrıÂna sıÂnırÂlanÂdırÂma geÂtirÂmeÂden tuÂtarÂlı ceÂvapÂlar veÂriÂlirÂse, ceÂvap biÂlinÂmeÂdiÂğinÂde kayÂnaÂğıÂna beÂraÂber baÂkaÂrak suÂnuÂlurÂsa çoÂcuÂğun eğiÂtiÂmi açıÂsınÂdan çok veÂrimÂli olaÂcakÂtır.
Yönlendirin, zorlamayın!
ÇoÂcuk yarÂdım isÂteÂmeÂdikÂçe onun işÂleÂriÂne ve dersÂleÂriÂne kaÂrıÂşılÂmaÂmaÂlıÂdır. SaÂdeÂce yönÂlenÂdiÂriÂci olunÂmaÂlıÂdır. ÇoÂcuk öğÂretÂmeÂniÂni seÂverÂse okuÂluÂnu da seÂver. OkuÂluÂnu seÂverÂse isÂteÂyeÂrek ders çaÂlıÂşır. OkulÂdan döÂnen çoÂcuÂğun anÂlatÂtıÂğı şeyÂler ne kaÂdar baÂsit de olÂsa saÂbırÂla dinÂleÂyip heÂyeÂcaÂnıÂnı payÂlaşÂmak geÂreÂkir.
AiÂleÂsiÂni seÂven ve aiÂleÂsi taÂraÂfınÂdan seÂviÂlen bir çoÂcuk koÂlay koÂlay huy deÂğişÂtirÂmez. KenÂdi huÂyunÂdaÂki çoÂcukÂlarÂla arÂkaÂdaşÂlık kuÂrar. KavÂgaÂcı ve küÂfürÂbaz çoÂcukÂlaÂrın salÂdıÂrıÂsıÂna uğÂraÂdıÂğı zaÂman hem kenÂdiÂsiÂni hem de arÂkaÂdaşÂlaÂrıÂnı saÂvuÂnur.
ÇoÂcuk bir baÂşaÂrıÂsızÂlıÂğa uğÂraÂdıÂğı zaÂman onun üzünÂtüÂsüÂne orÂtak olÂmak ve onu teÂselÂli etÂmek geÂreÂkir. Ona güÂveÂnilÂdiÂğiÂni, yaÂkınÂda buÂnu teÂlaÂfi edeÂbiÂleÂceÂğiÂni söyÂleÂyeÂrek ceÂsaÂret verÂmek geÂreÂkir.
ÇoÂcukÂlaÂrı iyiÂye, güÂzeÂle, yarÂdımÂlaşÂmaÂya, zaÂyıfÂlaÂrı koÂruÂmaÂya, adaÂletÂli olÂmaÂya özenÂdiÂren çoÂcuk hikayeleri alıp okutÂmak geÂreÂkir.
AnÂne-baÂbaÂyı süÂrekÂli haÂta araÂyan, azarÂlaÂyan ve ceÂza veÂren kimÂseÂler olaÂrak düÂşüÂnen çoÂcukÂlar, onÂlarÂla dostÂluk kuÂraÂmazÂlar. İhÂtiÂyaç duyÂdukÂlaÂrı yaÂkınÂlıÂğı ve dostÂluÂğu başÂka buÂlaÂnık kayÂnakÂlarÂda ararÂlar ki bu kayÂnakÂlar maÂaleÂsef onÂlaÂra meÂsuÂliÂyetÂlerÂden kaçÂmaÂyı, serÂseÂriÂliÂği ve köÂtü alışÂkanÂlıkÂlaÂrı kaÂzanÂdıÂrır.
KaÂbiÂliÂyetÂleÂri haÂriÂcinÂde zorÂlaÂnan çoÂcukÂlar dersÂleÂre karÂşı ilÂgiÂsiz ve baÂşaÂrıÂsız olurÂlar. NiÂce daÂhi çoÂcukÂlar, böyÂle yanÂlış yönÂlenÂdirÂme yüÂzünÂden anÂlaÂşıÂlaÂmaÂmış, geÂri zekalı damÂgaÂsı yeÂmişÂtir.
ÇoÂcuk erÂgenÂliÂğe geÂçiş döÂneÂminÂde üzeÂrinÂde otoÂriÂteÂsi buÂluÂnan herÂkeÂse dikÂleÂnir. DiÂni dersÂler alÂdıÂğı hoÂcaÂsıÂna biÂle onu kızÂdıÂraÂcak soÂruÂlar soÂrar. BöyÂleÂce hoÂcaÂsıÂnın da ne deÂreÂce AlÂlah’a bağÂlı olÂduÂğuÂnu deÂner. GenÂci bu fırÂtıÂnaÂlarÂdan koÂruÂyaÂcak, ruh dünÂyaÂsıÂnın yıÂkılÂmaÂsıÂna enÂgel olaÂcak tek kuvÂvet, doğÂru bir din bilÂgiÂsi ve basÂkıÂya daÂyanÂmaÂyan iyi bir ahÂlak eğiÂtiÂmiÂdir.
HiçÂbir inÂsan biÂleÂrek ve isÂteÂyeÂrek çevÂreÂsiÂne zaÂrar verÂmez. AnÂcak çevÂre taÂraÂfınÂdan kaÂbul edilÂmeÂyen, kıÂnaÂnan, horÂlaÂnan kimÂseÂler, kaÂbul görÂmeÂdiÂği ceÂmiÂyeÂte karÂşı taÂvır alır. BilÂhasÂsa genç kızÂlar anÂne-baÂbaÂdan yeÂterÂli ilÂgiÂyi görÂmeÂdikÂleÂri takdirde onÂlar hakÂkınÂda türÂlü şüpÂheÂler geÂlişÂtiÂrir, çirÂkin rolÂler yaÂkışÂtıÂrırÂlar. SoÂnunÂda bu şüpÂheÂler gerÂçekÂmiş giÂbi inaÂnır ve onÂlarÂdan nefÂret ederÂler.
Çocuklarınızı adam yerine koyun ki adam olsunlar
GizÂli ceÂmiÂyetÂlerÂe katılan gençÂler, geÂnelÂlikÂle aiÂleÂde adam yeÂriÂne konÂmaÂyan, anÂne-baÂba ile uyum sağÂlaÂyaÂmaÂyan, basÂkı ve mahÂruÂmiÂyetÂler içinÂde büÂyüÂyen gençÂlerÂden teÂşekÂkül eder. ÇoÂcukÂlaÂrıÂmıÂza her şeyÂden önÂce kenÂdiÂmiz iyi örÂnek olÂmaÂlıÂyız. OnÂlar haÂyaÂli roÂman kahÂraÂmanÂlaÂrı yeÂriÂne bizÂleÂri moÂdel seçÂmeÂliÂdirÂler.
İyi terÂbiÂye edilÂmiş, ceÂmiÂyeÂte kaÂzanÂdıÂrılÂmış bir genç hem aiÂleÂsi ve memÂleÂkeÂti hem de İsÂlam alemi için bir serÂvetÂtir.
AiÂle içi isÂtikÂraÂrın sağÂlanÂmaÂsınÂda İsÂlam önemÂli prenÂsipÂler orÂtaÂya koÂyar. ÖnÂceÂlikÂle evÂliÂliÂği bir ibaÂdet düÂzeÂyiÂne çıÂkaÂrır. BoÂşanÂmaÂyı AlÂlah’ın hiç sevÂmeÂdiÂği bir izin olaÂrak alÂgıÂlar. Ev içinÂde ve soÂkakÂlarÂda giÂyim kuÂşaÂma, hatÂta birÂbirÂleÂriyÂle koÂnuşÂmaÂlaÂrıÂna vaÂrınÂcaÂya kaÂdar cinÂsel tahÂrikÂleÂre göÂtüÂreÂbiÂleÂcek unÂsurÂlaÂrın önüÂne sıÂnır koÂyar. AiÂle içinÂdeÂki baÂşıÂboşÂluÂğu, düÂzenÂsizÂliÂği giÂdeÂriÂci edep ve terÂbiÂyeÂnin yerÂleşÂmeÂsiÂnin sağÂlanÂmaÂsı doğÂrulÂtuÂsunÂda düÂzenÂleÂmeÂler geÂtiÂrir. AlÂlah korÂkuÂsuÂnu bu düÂzenÂleÂmeÂnin baÂşıÂna koÂyar, faÂkat olaÂbiÂlir ki İslam’ın yaÂşanÂmaÂsı ve topÂluÂma inÂtiÂkaÂli koÂnuÂsunÂda bir araç olan ev (evÂliÂlik baÂğı), bu amaÂca hizÂmet etÂmeÂdiÂği giÂbi fertÂleÂri de tüÂketÂmeÂye başÂlarÂsa o zaÂman da inÂsaÂnı koÂruÂma ekÂsenÂli olan İsÂlam, çeÂşitÂli aşaÂmaÂlarÂla (belÂki aiÂleÂnin kuÂruÂluş amaÂcıÂna döÂnüş yaÂpaÂbiÂlirÂler düÂşünÂceÂsiyÂle) evÂliÂlik baÂğıÂnın çöÂzülÂmeÂsiÂne izin veÂrir.
Bu aşaÂmaÂda erÂkeÂğe, kaÂdıÂna karÂşı iyi davÂranÂmaÂyı tavÂsiÂye edeÂrek hoşÂlanÂmaÂdıkÂlaÂrı şeyÂlerÂde daÂhi bir hayÂrın olaÂbiÂleÂceÂği ihÂtiÂmaÂliÂni haÂtırÂlaÂtır (4 Nisa, 19). BuÂna rağÂmen soÂrun, sevÂgi ve sayÂgı boÂyuÂtuÂnu aşıp nefÂret, kin boÂyuÂtuÂna yükÂselÂmişÂse daÂhi heÂmen bağÂlaÂrı koÂparÂmak doğÂru deÂğilÂdir. SaÂmiÂmiÂyetÂle her ikiÂsiÂnin araÂsıÂnı düÂzeltÂme gaÂyeÂsiyÂle araÂbuÂluÂcuÂlar araÂya girÂmeÂli ve baÂrışÂtırÂmaÂnın alÂterÂnaÂtifÂleÂriÂni oluşÂturÂmaÂlıÂdırÂlar (4 Nisa, 35, 129). Bu giÂriÂşim de soÂnuç verÂmiÂyorÂsa iş cidÂdiÂdir. Bu duÂrumÂda AlÂlah’ın en çok öfÂkeÂlenÂdiÂği ama heÂlal kılÂdıÂğı boÂşaÂma arÂtık çöÂzüm olÂmuşÂtur.
BoÂşaÂma kaÂraÂrı alınÂmış olÂsa da iş bitÂmez. Adam, kaÂrıÂsıÂnı isÂteÂdiÂği an boÂşaÂyaÂmaz. KaÂdıÂnın adetÂten teÂmizÂlenÂmeÂsiÂni şart koÂşaÂrak, siÂnir ve gerÂginÂliÂğin geçÂmeÂsiÂne fırÂsat veÂrip düÂğüÂmün çöÂzülÂmeÂsiÂni geÂcikÂtiÂrir. KaÂrar keÂsin olup adam kaÂdıÂnı boÂşaÂsa da boÂşaÂma işÂleÂmi tam olaÂrak gerÂçekÂleşÂmez. BunÂdan sonÂra kaÂdıÂnın üç haÂyız döÂneÂmiÂni bekÂleÂmeÂsi geÂreÂkir. İçÂleÂrinÂde biÂrazÂcık olÂsun bir araÂya gelÂme isÂteÂği varÂsa bu müdÂdet akaÂbinÂde evÂliÂlik tekÂrar gerÂçekÂleÂşeÂbiÂlir.
BüÂtün bu saÂyıÂlanÂlar, inÂsaÂnı koÂruÂmak ve güÂvenÂceÂli bir orÂtamÂda topÂluÂma sayÂgın neÂsil yeÂtişÂtirÂmek gaÂyeÂsiyÂleÂdir. BöyÂle olÂmaÂyaÂcaÂğı anÂlaÂşılÂdıÂğınÂda ise hiç olÂmazÂsa kenÂdiÂsiÂni kurÂtarÂma yoÂluÂna giÂdiÂlir.
Model aileler
İsÂlam buÂnunÂla yeÂtinÂmeÂyip Kur’an’da önemÂli tipÂler ve aiÂleÂleÂri örÂnek moÂdel olaÂrak suÂnar ve bu örÂnekÂler içinÂden iyi olanÂlar seÂçiÂlip haÂyaÂta döÂnüşÂtüÂrüÂlür. KöÂtü olanÂlar düÂşüÂnüÂlüp yanÂlışÂlıkÂlaÂrı kavÂraÂnaÂrak onÂlarÂdan uzakÂlaÂşıÂlır.
HaÂyat bir sıÂnavÂdır. Kim daÂha güÂzel kulÂluk yaÂpaÂcak, kim daÂha güÂzel amel işÂleÂyeÂcek? KimÂler sözÂleÂrinÂde seÂbat gösÂteÂrip, kimÂler ikiÂyüzÂlüÂlük yaÂpaÂcak, ihaÂnet edeÂcek? DoÂlaÂyıÂsıyÂla koÂca oluÂşuÂmuz, kaÂdın oluÂşuÂmuz, evÂlat oluÂşuÂmuz, anÂne-baÂba oluÂşuÂmuz hepÂsi bir deÂnenÂmeÂdir. HayÂdi, AlÂlah’ın en çok rıÂzaÂsıÂnı kaÂzaÂnan bir koÂca, AlÂlah’ın en çok rıÂzaÂsıÂnı kaÂzaÂnan bir kaÂdın, AlÂlah’ın en çok rıÂzaÂsıÂnı kaÂzaÂnan bir evÂlat, AlÂlah’ın en çok rıÂzaÂsıÂnı kaÂzaÂnan bir anÂne-baÂba olaÂlım.
AlÂlah’ın seÂlaÂmı, rahÂmeÂti, beÂreÂkeÂti bu yaÂrıÂşa giÂrenÂleÂrin üzerine olÂsun.
Ramazan Varol